Toplumsal Cinsiyet ve Medya
Toplumsal Cinsiyet ve Medya Bağlamında Onedio Test
Öz
Cinsiyetten önce toplumsal normlar çıktı, toplumsal normlar sonucunda toplumsal roller çıktı. Toplumsal roller cinsiyet kavramını beraberinde getirdi. Bunların bireylere kolayca aktarılması için medya araçlarında temsiller üretildi ve bu temsiller ile birey kendini yeniden üretti.
Toplumsal cinsiyet ve medya bağlamında geleneksel medyanın temsiller üretiğini gelişen yeni medya araçlarınında bu temsil üretimine devam ettiğini bu çalışma kapsamında sosyal içerik platformu olan onedionun içeriklerinden ‘test’ alanını ele alarak Judith Butler, Laura Mulvey ve John Berger’in kuramlarına atıfta bulunarak bu çalışmada incelenecektir.
Giriş
Toplumsal normlar sonucu ortaya çıkan toplumsal cinsiyet kavramı bireylere hangi cinsiyete ait olduğunu ve o cinsiyet gereği nasıl olması gerektiğini söyler. Birey bir kadın ise nasıl kadın olacağını bir erkek ise nasıl erkek olması gerektiğini dogmatik bir şekilde öğrenir. Cinsiyet kavramı biyolojik, toplumsal, psikolojik olmak üzere üçe ayrılır. Psikolojik cinsiyet; kişinin kendini nasıl gördüğü ya da hissettiği ile alakalıdır. Biyolojik cinsiyet, vajinanın ya da penisinin olması ile alakalıdır. Toplumsal normlar bizlere yaptırım uygular bu yaptırım sonucunda toplumsal cinsiyet rolleri doğar yani toplumsal cinsiyet rolleri de bireye yaptırım uygular.Toplumsal cinsiyete göre bir kadın çalışmaz, çocuklarına bakar, temizlik yapar ve yemek yapar, bir erkek ise işe gider gelir eve para getiren O’dur, onun sözü dinlenir onun istekleri yapılır evi o geçindirir. Erkek hegamonyası böylece doğmuştur. Toplumsal normlar ve ataerkil sistem aslında birbirlerini tamamlar ikisininde hegamonyası erkek üzerinedir.
Medya, iletişim tarihinin başından beri var olan bir araçtır. Günümüz teknolojileri ile medya araçlarının değişmesi iki kavramı karşımıza çıkarır geleneksel medya ve yeni medya. Geleneksel medya geçmişten günümüze hala devam etmekte olan araçlar bütünüdür. Yeni medya ise internetin web 2.0 ile yayılması ile ortaya çıkmıştır, geleneksel medya araçlarının tamamı dijitale aktarılması ile gelişmektedir. Medya toplumsal normları ve cinsiyeti üretmektedir. Bunu temsiller yaratarak yapar. Televizyonda gördüğümüz dizi, film ve reklamlardaki kadın ve erkekler aslında; erkek hegamonyasının toplumsal cinsiyet rollerine uygun kadın ve erkekleridir ve bu sürekli yeniden üretilir. Eğer yeniden üretim olmazsa bireyler nasıl kadın erkek olması gerektiğini bilmeyecek ve özgürleşecekler. Bunların bireylere fark edilmeden ekme kuramı ile televizyonda izlediğimiz temsillerle bizim bilinç dışımıza kayıt oluyor ve bireyler orada gördüklerine göre hareket ediyor.
Onedio, bir sosyal içerik platformudur. Bütün sosyal medya araçlarında sayfası mevcuttur. İnternet sitesinde gündem, test, video, yemek, ev, yaşam ve gezi gibi birçok alanda içerik üretmektedir.
‘’Sosyal medya türevleri, günümüzde bireylerin gündelik yaşamlarını etkileyen ve biçimlendiren en önemli iletişim alanlarına dönüşmüştür. Sosyal medya, kendi içerisinde barındırdığı çeşitlilik nedeniyle hemen hemen bütün kullanıcıların ihtiyaçlarına cevap vermekte ve bu sayede kullanıcı profilini her geçen gün arttırmaktadır.’’ Bunu baz alarak konuşacak olursak sosyal içerik platformu bireylerin online sosyalleşmesini sağlayan aynı zamanada katılımda bulundukları bir mecradır. Sosyalleşmek eylemi aynı zamanda dijitalleşmenin bir parçası olmuştur. Onedio’nun bunu gayet iyi bir şekilde yaptığını görüyoruz. Televizyon, radyo, gazete gibi geleneksel medya araçlarının temsil üretmesi yeni medyanın gelişmesi ile aynen devam etmiştir ve artık sosyal medya araçları da temsiller üretmektedir. Buna en iyi örneğin Onedio Test olduğunu elealınacaktır.
Cinsiyet Diye Bir Şey Yoktur
‘’ Cinsiyetin, örneğin, dilsel/düşünsel bir temsil olduğunun kabul edildiği bir koşulda, medya temsillerinin toplumsal cinsiyet pratikleri üzerindeki güçlü etkisini önermenin ve sistematize etmenin çok daha anlamlı olacağına yönelik makalenin temel iddiası belirgin kılınmaya çalışılacaktır. Çünkü “medya etkileri” derken, medyanın kimliğimiz, davranışlarımız, düşüncelerimiz üzerindeki etkisini kastediyorsak ve yine cinsiyeti biyolojik değil ama kimlik ve/veya düşünce olarak birer temsil tarzında kurguluyorsak, o halde medyanın güçlü etkileri yaklaşımının iddialarının doğruluğunu da göstermiş oluruz.’’
Bireylere dişilik ve erillik artık toplumsal cinsiyet rollerinin verdiği doğru kadınlık ve doğru erkeklik vardır. Toplumsal norm dışı olan ‘a-norm/al’ olarak kabul edilir. Doğal olarak toplumsal roller dışında davranan bireyler; doğru kadın ve doğru erkekler değillerdir ve toplum tarafından dışlanırlar. Böylece psikolojik cinsiyet olarak ele alınan bireyin kendini nasıl gördüğü ya da hissettiği norm dışı bir olaydır. Çünkü birey; penisi varsa erkek olmak zorunda kadınlardan hoşlanmalı, işe gidip gelmeli ve tamir işleri ile ilgilenmeli, vajinası olan kadın kabul edilir evde kalır, çocuğuna bakar, temizlik yapar ve yemek yapmakla yükümlüdür. Aksi kabul edilemez böylece LGBTİ+ bireyler toplumsal roller ve normlar dışındadır.
Kadın Doğulmaz Kadın Olunur
Simone de Bevauar’ın ‘’Kadın doğulmaz, kadın olunur.’’ Sözü de Butler’ın ‘cinsiyetin olmadığı’ söylemine destek çıkar. Medyanın kitleler üzerindeki etkisi Laura Mulvey’in makalesinde ele aldığı konular aslında etkileri bariz göstermektedir. Mulvey’in amacı sinemadan aldığımız keyifi kaçırmak aslında sadece sinema değil artık her alanda görme biçimimizi değiştirmiştir.
‘’IIA ve B, genel geçer sinemasal durumda bakmanın haz verici yapılarının çelişen iki yönünü ortaya koymaktadır. Birincisi, bakış yoluyla bir başkasını cinsel uyarım kullanmaktaki hazdan doğan skopofilik haldir. İkincisi ise, narsizm ve egonun kuruluşu aracılığıyla gelişmiş olan, görülen imgeyle özdeşleşmeden kaynaklanır. Bu nedenle film açısından, biri, öznenin erotik kimliğini perdedeki nesneden ayırmasıyla (etkin skopofili) ilgiliyken öteki, izleyicinin kendi benzerini tanıması ve bununla büyülenmesi yoluyla egonun perdedeki nesneyle özdeşleşmesini gerektirir. Birincisi cinsel güdülerin, ikincisi ise ego libidonun birer işlevidirler.’’
İzleyici ekrandaki bireyle kendini eril bakışla özdeşleştirir. Lacan’ın ayna teorisi ile birey kendine bakıyor ve medya temsillerine benzemek istiyor çünkü bu bireyin kendi egosunu tatmin eder. Kişi bunları yaparken eril bakışı ve kendini yeniden üretir. Erkek ekranda gördüğü erkek gibi olmak ister karşısındaki kadını nasıl arzulaması gerektiğini hangi kadını arzulaması gerektiğini öğrenir. Kadın ise ekrandaki kadın olmak ister çünkü erkeklerin o kadını arzuladığını görür. Ekrandaki kadın gibi arzulanmak ister o yüzden temsile benzemeye çalışır.
Mulvey’in sinemadaki bu görüşü artık yeni medya araçlarında da geçerlidir. Sosyal içerik platformlarında kullanılan kişiler aslında birer temsildir ve aynı özdeşleme kendini ve eril bakışı yeniden üretme burada da geçerlidir.
Tek Bir Görme Biçimi Yaratmak
Berger’in görme biçimleri kitabında kısaca egemen sınıfın tek bir görme biçimi yaratmak istemesidir. Görme biçimi tek değil çoktur Berger bu yüzden kitabının adını görme biçimleri koymuştur. Egemen sınıfın amacı görme biçimlerini tektipleştirmektir. Bakış pasif bir eylemdir ve bakış erildir. Laura Mulvey’in makalesinde bahsettiğine göre kameranın bakışı erildir, izleyicinin bakışı erildir, oyuncuların birbirine bakışı erildir. Erkek bakar, kadın bakıldığı gibi olmak ister. Berger ve Mulvey’e göre kadın bakılası olandır.
‘’İmgelerin ideolojik işlevi burada devreye girer: İmgeler/temsiller, bireyleri “özneler” ola-rak “çağırırlar”, bir başka ifadeyle, bireyleri “kadın/erkeközneler” olarak belirlerler/üretirler.’’
Temsiller kadınları ve erkekleri yeniden üretmekte büyük rol oynar. Makul kadın/erkek olmayı temsiller ile öğreniriz. Berger’e göre görmek toplumsal ve kültüreldir. Görmek sosyokültürel olarak belirlenmiş ideolojik bir şeydir. Temsiller gerçek değildir ideolojiktir. Temsillere olan bakışımızda ideolojiktir.
Onedio Test ve Temsiller
Onedio’nun sosyal içerik platformu olduğunu biliyoruz. Onedio; gündem, video, yemek, ev, yaşam, gezi, eğlence gibi birçok alanda farklı içerikler üretmektedir. Bu içeriklerden test kısmı ele alınacaktır.
Onedio Test, kendi kategoriler arasında popüler testler alanındaki rastgele beş test seçildi, çözüldü ve incelendi.
Test 1
‘Seni Aldatıyor mu?’
Testin görseli sadakatsiz dizisinin başrol oyuncularından biridir. Aldatılmanın işlendiği bir türk dizisi ve ilk bölümlerinden beri gündem olan oyuncusu ve aldatılma konusu ile öne çıkmıştır. Testin konusuna göre yerleştirilmiş bir fotoğraftır.
Medyanın temsiller ürettiğini ve bu temsillerin gerçek olmadığı bilinmektedir. Televizyon dizisindeki karakterin bir temsil olması ve onedio temsil olarak bu temsili alarak yeniden üretmiştir.
Onedio, testlerinin çoğunda yaşımızı ve cinsiyetimi öğrenerek kendine veri toplar.
Diğer Seçeneği ile bahsettiği insanlar LGBTİ bireylerdir. Toplumsal cinsiyet dışında kalanlar toplum tarafından ötekileştirilenlerdir. Onedio tarafından ‘diğer’ seçeneği ile bu ötekileştirme devam eder.
Testin içindeki diğer soruların görsellerinde dizi ya da film görselleri bulunmaktadır. Bu görsellerde kadın temsiller ağırlıklıdır. Çünkü Onedio bu testini kadın takipçileri için hazırlamıştır. Görsellere baktığımızda kadın temsillerin erkek temsillerden daha çok öne çıktığından anlayabiliriz.
Ataerkil bir toplumda aldatmak erkeğe özgü bir eylemdir. Aldatıldığını öğrenen kadına ‘Erkektir yapar’ gibi cümleler kurulur ama bir kadın aldattıysa konu namus meselesine dönüşür.
Testin sonucuna baktığımızda iki türlü çözüldü, olumlu seçenekler ve olumsuz seçenekler seçildi, olumlu cevaplar verilince aldatılmadı olarak yorumladı, olumsuz cevap verince aldatıldı olarak yorumladı.
İlk görsele baktığımızda, aldatmadı sonucunu aldığımız, bir diziden sahne kadın ve erkek dans ediyor. Kadının yüzü gözükmüyor ama erkeğin yüzü aydınlık. Erkeğin göstereni olarak kadın vardır.
Olumsuz cevap verdiğimizde ikinci görsel ve aldatıldı sonucunu alıyoruz. Görsele baktığımızda yine bir diziden sahne erkek temsil uyanınca yanındaki kadını görünce şaşırıyor. Erkek temsil sayesinde erkek izleyici neyi arzu edip edemeyeceğini, nasıl arzulayacağını ve hangi kadını arzulayacağını öğrenir.
Aldatıldı sonucunu verirken bunu Sezen Aksu’nun Aldatıldık şarkısından bir cümlesini alıyor ve böylece şarkının dilini de ataerkil toplumu bir parçası yapıyor.
Test 2
‘En Sevdiğin Dizileri Söyle, Evlenip Evlenmeyeceğini Söyleyelim!’
Görsel, doktorlar dizisinden bir sahne (düğün günü terkedilen bir kadın) konuya göre yerleştirilmiş bir görsel.
Testin içeriği iki şıktan oluşan dizi karşılaştırmaları. Testi yaparken sadece bildiklerimi tercih ettim.
Testin sonucunda ise evlenemeyeceğimi söyledi ve bununla ilgili tavsiyeler verdi.
Görselde bira içip gelinlik giyen üç kadın vardır. Evlenmek, evde kalmak patriakanın kadınların üzerine yıktığı bir eylem. Bizler hiçbir zaman TV ya da sinemada evde kalmış bir erkeği görmeyiz. Çünkü hep şu vardır; ‘Evlenemedi ama işinde iyi’ gibi şeyler söylenir erkekler için. Kadınlar içinse ‘işinde iyi ama hayırlısıyla bir kısmet bulsaydı’benzeri şeyleri duymamız mümkün. Bu eril dil televizyonda gördüğümüz gerçek olduğunu sandığımız temsillerden oluşuyor bu cümlelerin kaynağı izlenen diziler. Temsillerin dizilerdeki rolleri bunlar oluyor ve bunun üzerinden eril dil yeniden üretiliyor.
Test 3
‘Seçtiğin Görseller Senin En Büyük Sorununu Ortaya Çıkartıyor!’
Kadın seçeneği; Laura Mulvey’in bahsettiği gibi erotik olan kadın temsillerden biridir.
Erkek seçeneği; Erkek temsil.
Diğer / Belirtmek istemiyorum seçeneği; lgbti+ bayrağı.
Butler ‘cinsiyet yoktur’ der. İlk öğretilen toplumsal cinsiyetti ve sonradan cinsiyet öğretilendi. Toplumsal cinsiyetin dışında kalan bireylerin doğal olarak cinsiyetin dışında da kalacaktır. Ötekileştirilecekler.
Kadın ve erkek karakterlerin hollywood filmlerinden seçilmesi, kadın ekrandaki temsil olan kadın ile özdeşleşir bunu eril bir bakış ile yapar kendisine bakıp ekrandaki temsil kadına benzemeye çalışır ve eril bakış yeniden üretilmiş olur. Ekranda gördüğümüz temsillerin filmlerini izlerken yaşanan özdeşleşme sonucu kendimi yeniden üretmiş oluyorum.
Onedio’nu görsellerinde temsillerin yeniden üretiliyor olması toplum tarafından makul kadın olduğu içindir. Frued açısından bu sadece test bitene kadar benim egomu tatmin eder.
Onedionun her testinde cinsiyeti sorması kendi açısından kadın erkek lgbti+ takipçilerinin oranlarını öğrenmektir. Fakat toplumsal cinsiyet ve medya açısından baktığımızda egemen sınıfın yani patriakanınbergerin söylediği gibi tek bir görme biçimi yaratmak istenmesi.
Toplumsal cinsiyet kavramını kadın, erkek ve öteki olarak her testinde yeniden üretmektedir.
Test 4
‘Bize Bir Alışveriş Yap, Senin Ne Kadar Pratik Biri Olduğunu Söyleyelim!’
Testin görseli alışveriş poşetleri taşıyan bir kadındır. Alışveriş yapmak kadına ait olduğu kadınların ilgi alanı olduğunu gösteriyor ve alışveriş ile pratikliği bağdaştırıp kadınların pratik olduğunu erkeklerin pratik olmadığını gösteriyor. Toplumsal normlar sayesinde bunlar bize aşılanmış oluyor.
Testin içindeki soruların görsellerinde kadın temsiller mevcuttur. 5. soruda ise çantaları gösterip bir çantayı seçmemizi istiyor. Artık nesneler bile cinsiyetleşmiş oluyor çünkü patriakanın olduğu bir toplumda bunlar kadın çantalarıdır erkeklerin kullanması doğru değildir.
Test 5
‘İlk Buluşmada Tercihlerine Göre Ne Kadar Ateşli Olduğunu Tahmin Ediyoruz!’
Teste girdiğimiz zaman bir prezervatif markası sponsor olmuş ve tüm test sayfası boyunca reklamı görüyoruz.
İlk soruda yine cinsiyeti sorusu var. Kendimizi oradaki mankenler ile özdeşleştiriyoruz. Diğer sorularda ve görsellerde toplumsal cinsiyet bakımından bir problem yok. Fakat testin etrafındaki OK markasının sponsor olduğu diğer testler ve bilgilendirici yazılar öneriliyor. Bu önerilerin görsellerinde kadın figürü öne çıkmaktadır.
Kadın anlamın taşıyıcısıdır. Erkeğin gösterinidir. Bizler bu görsellere eril bakış ile bakarız ve cinsellik kadın üzerinden yeniden üretilir. Sex kadın üzerinden yeniden üretilir.
Sonuç
Berger’e göre; ideoloji, ‘’imge Temsil’’ (gösteren) ile ‘’temsil edilen’’ (gösterilen) arasındaki boşluktur. Gösteren ve gösterilen arasındaki boşluk ideolojik hegomanya yani patriakanın kendi görme biçimini norm haline getirmek istemesi. Butler’a göre; kadın ve erkek kimliği bizlere temsillerin ve imgelerin işlevini gösterir. Kadınlık ve erkeklik toplumsal ve kültürel konumlardadır. İmgelerdeki kadın ve erkek doğuştan pasif kimliklerini aktaramazlar aksine egemen söylemin etkisinde kendilerini üretir. Mulvey’e göre; sinema bir bakış bir dünya ve bir nesne yaratır. Eril bakışı, egemen sınıfın dünyasını ve kadını yaratır.
Onedio testlerinde kullandığı görsellerin hepsi temsil olmak ile beraber testlerin sunuluşu, soru soruluş biçimi ve cevaplardan sonra çıkan sonuçlar Lacan’a göre gerçek değildir, Berger’e göre ideolojiktir. Toplumsal cinsiyet rollerine ve normlarına sadık kalarak sorulan sorular çıkan sonuçlarıyla bireyleri tektipleştirir ve yeniden üretir. İletişim çalışmalarının başından beri kanıtlamaya çalıştığı şey medyanın insanların üzerindeki etkisi; Onedio Test bu konuya çok uygun bir örnektir insanlar üzerinde bir etkisi vardır.
Kaynakça
https://dergipark.org.tr/tr/pub/josc/issue/55089/699396
file:///C:/Users/YAREN/Downloads/g%C3%B6rsel%20haz%20ve%20anlat%C4%B1%20sinemas%C4%B1.pdf
Yaren Gezer
Yorumlar
Yorum Gönder